Het GWL-terrein door vreemde ogen

Buitenland ziet GWL-terrein als PR stunt

Dat onze wijk aan aandacht niets te kort komt, is vrijwel dagelijks te zien. Ik word altijd erg nieuwsgierig naar de motieven van al die schuifelende toeristen, studenten architectuur of van de regionale groep van vrouwen-van-medisch-specialisten die al wijzend en fotograferend hun commentaren op al die rode baksteen prevelen. Maar waarover praten ze eigenlijk en vooral: wat vinden ze nou werkelijk van onze omgeving en last but not least: hoe zijn ze uberhaupt op onze wijk geattendeerd? Ik heb wel eens een poging gewaagd en me onopvallend onder een toerbus Formosa-chinezen gemengd, maar dat was weinig succesvol, want als ik iets echt niet versta dan is het wel Formosa Chinees.
Er restte mij niets anders dan een panel van enkele buitenlandse deskundigen rechtstreeks te raadplegen en op zoek te gaan naar de reacties op het GWL-initiatief in de buitenlandse media. (Overigens hebben we de kosten van al die buitenlandse studiereizen naar behoren binnen onze begroting weten te houden!).

Sociale cohesie
Per Olaffson (62) is in het Scandinavische geen onbekende. Als sociaal architect heeft hij zijn sporen in het Zweden van Olaf Palme verdiend met zijn denkbeelden over de maatschappelijke relevantie van massale woningbouw. Zijn pleidooien om sociale woningbouw en koopwoningen fysiek te scheiden vooral waar het gaat om planologische en demografische ontwikkelingen, hebben indertijd veel stof doen opwaaien. Op het GWL-terrein is die scheiding juist tegengegaan. Schijn bedriegt zegt Olafsson in zijn vriendelijkste Zweeds: “På eftermiddagen guidades vi runt i nya bostadsområden i Amsterdams östra hamnområde: KNSM-ön, Java-ön och Bor-
neo Sporenburg. Därefter besökte vi GWL-terrein, ett bostadsområdet med 600 lägenheter, i västra delarna av Amsterdam.” De ambitie om vanuit ecologische motieven een sociaal coherente leefgemeenschap te realiseren verwijst hij naar het rijk der fabelen: “GWL-terrein som ett miljöanpassat och grönt bostadsområde har initierats av boende i stadsdelen och stöttats av lokala politiker. Miljöambitionen har starkast poängterats på områdesnivå med bl.a. ett kraftvärmeverk, trädgårdar, odlingslotter och tillvaratagande av passiv solvärme. Besöket avslutades i områdets restaurang med middag tillsammans med några politiker och tjänstemän från Amsterdam stad.”

Mileu
Het milieuaspect van de wijk is ons gehele panel niet ontgaan. Althans bij het ontwerp is de indruk gewekt dat niet alleen het concept van de wijk uitging van meer aandacht voor milieuaspecten zoals bouwtechniek, -materialen, veel groen, tuinen, autovrij etc. Ook appelleerde het totaalplan aan een milieubewuster gedrag van de bewoners. Uit vele onderzoeken blijkt inmiddels overduidelijk dat het reuze meevalt met dat milieubewustzijn van de gemiddelde bewoner. De zwaar gesubsidieerde wijk bleek vooral interessant vanwege de koopprijzen! Voor panellid Takihito Tamamura van het Architectenbureau Mario World in Osaka is dat niet verrassend, zelf fervent gebruiker van allerhande elektronische gadgets die zijn huishouden volgens eigen zeggen aangenaam vereenvoudigen. Zijn heldere (door de redactie vertaalde) reactie komt wat kortaf en snauwerig over, ondanks die mysterieuze glimlach: “ Een bloesem kondigt geen lente aan. Bakstenen zijn geduldig: zij voegen zich naar hun meesters. Nieuwe technologische ontwikkelingen verstaan de kunst van het verleiden beter dan de zucht naar wat is geweest.”

Optimistische buren
Wolfram Übersicht (48) van Schaumal Architecten Gmbh in Münchengladbach en ontwerper van de inmiddels beruchte geisoleerde woonkazernes ver buiten de stadskernen bestrijdt de mening van zijn Japanse collega. Volgens hem kiezen bewoners juist heel bewust voor milieuvriendelijker wonen. “ Also wir haben erfahren dass die Leute in die Kazernen am glucklichsten sind wenn die gegenwartigen Stressfaktor des Grossstads nicht mehr da ist. Obwohl sie es wissen dass wir beim Bau der Kazernen suboptimale Materiellen benutzt haben, finden sie alle – wir haben es ihnen befragt beim Kauf des Hauses - das die Umgebungswerte viele malen wichtiger sind als die absoluten Dauernhaftigkeit der Gebäude.”

Parkeerbeleid
Alle panelleden vinden dat de stadsbestuurders wel ontzettend naïef waren toen deze veronderstelden dat het autogebruik en dus de behoefte aan parkeerplaatsen bij de toekomstige bewoners van het GWL-terrein sterk verminderd zouden zijn. Volgens onze deskundigen tonen alle vooronderzoeken werelwijd aan dat in grootstedelijke woonkernen de groene filosofieën zich voornamelijk beperken tot veel beplanting en speelweides en dat het aspect van mobiliteit beslist niet als wisselgeld wordt beschouwd. Olafsson: “Idéen om bileierfrie bydeler og boligområder har imidlertid spredt seg utenfor Tyskland. Ferdigstilte prosjekt finnes i Wien og Edinburgh. I Wien (Floridsdorf) er det tale om 250 leiligheter som disponerer åtte delebiler. Ikke-byggingen av 230 parkeringsplasser sparte 12 mill. kroner som i stedet ble investert i fellesrom og forbedringer av utearealene. Amsterdam kan skilte med et hovedsakeligbilfritt boligområde, det såkalte "GWL-Terrein" i Westerpark, ferdigstilt i 1998. Det har 600 leiligheter men bare 110 parkeringsplasser - i utkanten av området - som ble fordelt ved loddtrekning blant de av kjøperne som ønsket å holde seg med bil. Også i Sveits finnes det langt framskredne planer for bileierfrie boligområder
“Das soll doch nicht war sein” riposteert Übersicht. Maar Tamamura weet als geen ander met de hem zo typerende one liners de opponenten tot bezinning te bewegen: “ De waarheid dult geen meningsverschillen.”

Esthetiek
Een simpel oordeel over de vermeende architectonische schoonheid van de wijk roept eveneens verschillende reacties op. Tamamura mist de eenvoud van de natuur in de ontwerpen en vindt de architectuur nog te veel neigen naar diversiteit. Bovendien vindt hij het een gemiste kans, dat er te weinig innovatieve technologie is toegepast in de bouw.
Übersicht is gecharmeerd van de strakke en consequente keuze van de bakstenen waardoor de wijk zijn eigen ordening kent, maar is nog niet helemaal tevreden over de persoonlijke signatuur van de architecten die die ordening in de weg staat.
Het meest teleurgesteld is toch de Zweed. Hij begrijpt niets van de stedebouwkundigen om de noordzijde van de wijk zo ‘defensief’ te definiëren terwijl de volksaard en de cultuur in Nederland toch beslist meer verwantschappen met het Noorden vertonen dan met de lichtzinnigheid van het Zuiden. Een opening naar het Noorden als gebaar had ie zeker op prijs gesteld.
Het panel concludeert dat er van de vermeende uitgangspunten te weinig is overgebleven en dat het GWL-terrein eerder een politieke PR-stunt is geweest dan de consequente uitvoering van vernieuwende ideeën. Maar die stunt is wel geslaagd!